Nowe Prawo lotnicze _ BSP

24 stycznia 2025 roku, po ponad pięciu latach oczekiwania, została uchwalona nowelizacja ustawy Prawo lotnicze, obejmująca między innymi przepisy dotyczące bezzałogowych statków powietrznych (BSP). Nowe regulacje dostosowują polskie prawo do unijnych przepisów w zakresie systemów BSP i wprowadzają szereg zmian mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa w lotnictwie cywilnym.

W dzisiejszym artykule przyglądamy się kluczowym zmianom i ich konsekwencjom dla użytkowników bezzałogowych statków powietrznych.

Szczególnie ważnym aspektem nowelizacji jest wprowadzenie kar za naruszenie przepisów dotyczących BSP. Nowe regulacje przewidują wysokie sankcje finansowe, które mogą dotknąć zarówno doświadczonych operatorów, jak i osoby korzystające z dronów rekreacyjnie.

Nowelizacja przede wszystkim uszczegóławia oraz wprowadza do polskiego porządku prawnego unijne rozporządzenia obowiązujące od 2020 roku, w tym rozporządzenie delegowane (UE) 2019/945, określające wymagania dla systemów bezzałogowych statków powietrznych oraz operatorów dronów spoza Unii Europejskiej, a także rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947, regulujące przepisy i procedury dotyczące eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych.

Ponieważ klasyfikacja lotów wykonywanych przy użyciu dronów oraz zasady uzyskiwania uprawnień nie są nowością, w niniejszym artykule pominiemy ich szczegółowe omówienie.

Długotrwały proces legislacyjny sprawił, że niektóre z zapisów nowelizacji zdążyły się zdezaktualizować jeszcze przed jej wejściem w życie. Dobrym przykładem jest opłata w wysokości 50 zł za wydanie potwierdzenia kompletności oświadczenia krajowego scenariusza standardowego (NSTS). Zgodnie z obowiązującymi przepisami operatorzy mogli składać takie oświadczenia jedynie do 31 grudnia 2023 roku, co oznacza, że wprowadzona opłata w praktyce straciła już swoje zastosowanie.

Nowe przepisy wprowadzają obowiązek uiszczania opłat za bieżący nadzór nad operatorami dronów oraz wyznaczonymi i uznanymi podmiotami. Wysokość opłat, w zależności od rodzaju urzędowej czynności, wynosi od czterystu złotych do pięciu tysięcy złotych. Dla przykładu, zgodnie z tabelą opłat, operatorzy posiadający zezwolenie na wykonywanie lotów w kategorii szczególnej będą zobowiązani do zapłaty za nadzór kwoty tysiąca złotych. Rozpatrzenie wniosku i wydanie decyzji w tej kategorii wiąże się z dodatkowym kosztem pięciuset złotych.

Istotnym elementem nowelizacji jest wprowadzenie przepisów dotyczących stref geograficznych dla systemów bezzałogowych statków powietrznych. Zgodnie z artykułem 156h ich wyznaczaniem zajmie się Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP).

Strefy geograficzne będą mogły być tworzone zarówno z inicjatywy PAŻP, jak i na wniosek podmiotów, których katalog zawarto w art. 156h ust. 4 Ustawy Prawo lotnicze. Szczegółowe zasady składania wniosków, w tym określenie terminów, zostaną uregulowane w odrębnych przepisach wydanych na podstawie artykułu 156k.

Ustawa przewiduje możliwość odmowy wyznaczenia strefy geograficznej przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej (PAŻP) w przypadku braku możliwości realizacji jej celu. Nie nakłada co prawda obowiązku uzasadnienia takiej decyzji, choć wydaje się to wymaganiem koniecznym, zwłaszcza w kontekście postępowania odwoławczego. W przypadku odmowy uprawniony podmiot może złożyć wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, kierując go do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) za pośrednictwem Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP).

Na tym etapie trudno określić, dlaczego i na jakiej podstawie to właśnie Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC) ma analizować i ewentualnie kwestionować decyzje Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP).  Termin na złożenie wniosku wynosi 14 dni od dnia otrzymania informacji o odmowie.

Nowe Prawo lotnicze wprowadza również opłaty za wyznaczanie stref geograficznych dla systemów bezzałogowych statków powietrznych. Stawki te, określone w załączniku nr 7, są uzależnione od liczby wnioskowanych stref geograficznych. W przypadku od jednej do dziesięciu stref, koszt wyznaczenia każdej z nich wynosi trzysta dziewięćdziesiąt złotych.

Przy większej liczbie obszarów opłata maleje – dla wniosków obejmujących od jedenastu do czterdziestu dziewięciu stref koszt jednostkowy wynosi dwieście pięćdziesiąt siedem złotych, natomiast dla podmiotów składających wnioski o ponad czterdzieści dziewięć stref stawka spada do trzydziestu dziewięciu złotych za każdą strefę.

Minimalny wiek pilota bezzałogowego statku powietrznego został obniżony do czternastu lat dla operacji wykonywanych w kategorii „otwartej”, zgodnie z art. 4 rozporządzenia nr 2019/947/UE, oraz kategorii „szczególnej”, określonej w art. 5 tego rozporządzenia.

Dla niepełnoletnich operatorów przewidziano jednak dodatkowe wymogi. W kategorii „otwartej” szkolenie i egzamin muszą odbywać się pod bezpośrednim nadzorem jednego z rodziców lub opiekuna prawnego. Natomiast w kategorii „szczególnej” uzyskanie uprawnień wymaga formalnej zgody rodzica lub opiekuna prawnego.

Uregulowano również procedury związane z możliwością zawieszenia lub cofnięcia uprawnień pilota bezzałogowego statku powietrznego. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) może podjąć takie działania w sytuacji wystąpienia okoliczności, które mogą naruszać zasady bezpieczeństwa lub regulacje prawne dotyczące eksploatacji systemów bezzałogowych statków powietrznych.

Wprowadzono istotne zmiany w zakresie kontroli operatorów systemów bezzałogowych statków powietrznych. Dotychczas uprawnienia do sprawdzania zgodności operacji dronowych z obowiązującymi przepisami posiadali jedynie wyznaczeni pracownicy Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) oraz osoby wyznaczone przez Prezesa ULC.

Nowe przepisy znacznie rozszerzają katalog służb. Oprócz inspektorów ULC, uprawnienia do kontroli operatorów bezzałogowych statków powietrznych uzyskali funkcjonariusze kluczowych służb państwowych, w tym Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej oraz Straży Marszałkowskiej. Otrzymali je również inspektorzy Biura Nadzoru Wewnętrznego, żołnierze Żandarmerii Wojskowej oraz Sił Zbrojnych RP, a także strażnicy straży gminnych (miejskich), strażnicy leśni na terenach lasów i funkcjonariusze Straży Parku na obszarach parków narodowych. Co więcej, w sytuacjach, w których operacja dronowa może stanowić zagrożenie dla działań ratowniczo-gaśniczych lub innych obowiązków służbowych, kontrolę będą mogli przeprowadzić również funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej.

 Zgodnie z nowymi przepisami osoba pilotująca bezzałogowy statek powietrzny ma obowiązek podporządkować się poleceniom wydawanym przez funkcjonariuszy i osoby dokonujące kontroli prowadzonych operacji.

Nowelizacja określa również sytuacje, w których możliwe jest zniszczenie, unieruchomienie lub przejęcie kontroli nad lotem bezzałogowego statku powietrznego (BSP). Przepisy wskazują katalog podmiotów uprawnionych do podjęcia takich działań, co ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa w sytuacjach zagrożenia lub naruszenia przepisów.

Istotnym aspektem nowych regulacji jest także kwestia odpowiedzialności za szkody wynikające z przejęcia, unieruchomienia lub zniszczenia drona. W przepisach wskazano, że odpowiedzialność finansową w takich przypadkach ponosi pilot bezzałogowego statku powietrznego lub operator systemu BSP, niezależnie od przyczyn podjęcia działań przez uprawnione służby.

Ustawa wprowadza nowy obowiązek dla użytkowników dronów o masie od 0,25 kg do 20 kg. Zgodnie z artykułem 209, operatorzy takich statków powietrznych będą zobowiązani do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z prowadzoną operacją.

Brak wymaganego ubezpieczenia będzie podlegać karze w wysokości 4000 zł. Należy jednak zwrócić uwagę na zapis, który wskazuje, że szczegółowe zasady dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia – w tym zakres ochrony, termin wejścia w życie obowiązku oraz minimalna suma gwarancyjna – zostaną określone w rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw transportu.

Oznacza to, że choć przepisy dotyczące ubezpieczenia zostały już wprowadzone do ustawy, nie wejdą w życie do czasu wydania odpowiedniego rozporządzenia. Dopiero wtedy operatorzy dronów będą zobowiązani do zawarcia polisy OC, a także do dostosowania się do konkretnych wymogów określonych przez administrację państwową.

Ustawa wprowadziła kary za naruszenie przepisów dotyczących systemów bezzałogowych statków powietrznych. Artykuł 209un określa aż dziewiętnaście różnych wykroczeń, za które operatorzy dronów mogą zostać ukarani. W większości przypadków wysokość grzywny wynosi dziesięć tysięcy złotych, co dla wielu użytkowników – zwłaszcza tych traktujących drony jako sprzęt rekreacyjny – może okazać się poważnym obciążeniem finansowym.

Zarówno Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC), jak i Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP) nie prowadzą obecnie szeroko zakrojonej kampanii informacyjnej dotyczącej nowych regulacji, choć nie można wykluczyć, że takie działania zostaną podjęte.

Brak skutecznej kampanii może jednak sprawić, że wielu użytkowników dronów, nieświadomych wprowadzonych zmian, narazi się na surowe konsekwencje prawne, w tym wysokie kary.

W obliczu tak istotnych zmian w przepisach niezbędne jest rzetelne informowanie społeczeństwa o nowych obowiązkach i restrykcjach, aby zapobiec sytuacjom, w których operatorzy nieświadomie łamią prawo.

Zasada "nieznajomość prawa szkodzi" nie powinna stanowić jedynego uzasadnienia dla egzekwowania nowych przepisów, zwłaszcza że drony trafiają również w ręce najmłodszych użytkowników. Dlatego zasady ich bezpiecznego i zgodnego z prawem użytkowania powinny stać się częścią edukacji, a informacje na ten temat powinny być łatwo dostępne i szeroko rozpowszechniane.

zdjęcie: AUTEL ALPHA - udostępnione przez Action SA - dystrybutora marki AUTEL