top of page

SESAR, to nie jeden z wielu skrótów w lotnictwie…

Krzysztof Kalaman

Zaktualizowano: 28 lut 2023

Lotnictwo jest ważnym motorem wzrostu gospodarczego, jednym z akceleratorów rozwoju handlu, miejscem pracy setek tysięcy ludzi, gałęzią gospodarki mającą duży wpływ na życie i mobilność społeczeństw. Rozwój lotnictwa jest mocno uzależniony od tego jak bardzo wydolny i efektywny jest system zarządzania ruchem lotniczym (ang. Air Traffic Management - ATM). Dotyczy to szczególnie Starego Kontynentu, którego system ATM, w rozumieniu systemu zarządzania ruchem lotniczym w przestrzeni całej Europy, jest rozdrobniony (ponad 40 państw i prawie tyle samo odrębnych systemów ATM), a do tego z niskim poziomem automatyzacji, zorientowanym na produkt, nie na usługi. Wszystko razem czyni, iż obecna architektura systemu ATM w Europie ogranicza możliwości podnoszenia pojemności europejskiej przestrzeni powietrznej wobec rosnącego popytu społeczeństw europejskich na mobilność i czyni ten system kosztownym, nieefektywnym, ale zarazem w wielu przypadkach przeskalowanym w stosunku do potrzeb. Aby to zmienić, mamy w Europie program SESAR mający na celu modernizację europejskiego systemu ATM.

Od inwencji do wdrożenia…

SESAR to kompleksowy program innowacyjny obejmujący zarówno procesy badawczo-rozwojowe (R&D), w tym badania podstawowe (exploatory) i przemysłowe (industrial) jak i fazę wdrożenia (Deployment) innowacyjnych rozwiązań operacyjno-technologicznych, tzw. SESAR Solutions, dla ATM. Część rozwiązań opracowanych w fazie badawczo-rozwojowej staje się obligatoryjnymi do wdrożenia dla państw unijnych, jako tzw. Wspólne Projekty (Common Projects), także dla Polski. Program obejmuje swoim zasięgiem wszystkie obszary i procesy ATM, m.in. zarządzanie przestrzenią powietrzną i przepływem ruchu lotniczego, kontrolę ruchu lotniczego, porty lotnicze, szeroko rozumianą infrastrukturę techniczną obejmującą także systemy pokładowe, w tym bezzałogowych statków powietrznych, oraz naziemne systemy kontroli ruchu lotniczego i systemy wspierające zarządzanie ruchem lotniczym. Dlatego też, program angażuje wszystkich uczestników rynku lotniczego: porty lotnicze, przemysł lotniczy, cywilnych i wojskowych użytkowników przestrzeni powietrznej, producentów systemów zarządzania ruchem lotniczym, ośrodki akademickie i lotnicze centra badawczo-naukowe, instytucje świadczące służby żeglugi powietrznej, a także regulatorów.

Cyfryzacja, automatyzacja…

…wirtualizacja, interoperacyjność, wreszcie sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe (AI/ML) w ATM, a teraz także i integracja operacji bezzałogowych statków powietrznych ze środowiskiem ATM, to hasła opisujące kierunki modernizacji europejskiego systemu ATM, których celem jest całkowita zmiana architektury europejskiego systemu ATM. Zgodnie z Planem Generalnym ATM (ang. ATM Master Plan), ed. 2020, program SESAR do 2040 roku powinien dostarczyć Europie rozwiązania technologiczne zapewniające możliwość stworzenia w pełni skalowalnego europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym dla załogowych i bezzałogowych statków powietrznych wspartego przez cyfrowy ekosystem minimalizującego wpływ lotnictwa na środowisko naturalne wraz z pełną integracją systemów pokładowych i naziemnych, usługami szerokiej dystrybucji danych lotniczych oraz wysokim poziomem automatyzacji procesów ATM, w tym także kontroli ruchu lotniczego i w ten sposób dokonać pełnej transformacji europejskiego systemu ATM i urzeczywistnić wizję „europejskiego cyfrowego nieba” (digital Europen sky).

2040, tak długo…

Często usłyszeć można niecierpliwe, „kiedy coś będzie z tych projektów SESAR?”. A przecież w ciągu 18 lat funkcjonowania programu zrealizowano dziesiątki projektów, R&D i wdrożeniowych, których przedmiotem były innowacyjne rozwiązania dotyczące każdej fazy operacji lotniczej, od planowania do zakończenia obsługi samolotu po wylądowaniu. Ponadto, trzeba pamiętać, że po pierwsze, „system ATM” to skomplikowany organizm, z wieloma procesami, powiązanymi i zależnymi wzajemnie. W tych procesach uczestniczy wielu graczy i interesariuszy. Dodatkowo, bezpieczeństwo żeglugi powietrznej; każda innowacja wprowadzana w środowisku ATM, prócz naturalnych kryteriów efektywności, skuteczności operacyjnej i opłacalności ekonomicznej, musi także spełniać reżimy bezpieczeństwa. W procesie badawczo-rozwojowym nowego rozwiązania technologicznego dla ATM, i związanych z tym zmian operacyjnych, analizie poddany jest wpływ wprowadzenia innowacji na każdy aspekt funkcjonowania tego organizmu/systemu. Skuteczność operacyjna, środowisko naturalne, wydajność systemu, przewidywalność i punktualność operacji lotniczych, poziom usług świadczonych pasażerom, bezpieczeństwo cybernetyczne, profity ekonomiczne, czynnik społeczny i… oczywiście bezpieczeństwo oraz czynnik ludzki, itd. Po drugie, sam w sobie proces badawczo-rozwojowy w lotnictwie, tak jak w niektórych innych branżach przemysłu, to proces czasochłonny, iteracyjny i wielopłaszczyznowy, podzielony na kilka faz. W każdej kolejnej ocenia się, analizuje i testuje (to jest research) wpływ nowego rozwiązania na każdy aspekt organizmu ATM, coraz bardziej szczegółowo, stosując określone metody walidacji i weryfikacji, które są najbardziej efektywne i wiarygodne biorąc pod uwagę naturę środowiska. „Od inwencji do wdrożenia” w ATM projekt trwa od 6 do nawet 9-10 lat.

SESAR, kosztowna ekstrawagancja czy konieczność…

Nie trzeba przekonywać, iż organizacje, które chcą odgrywać znaczącą rolę w swojej branży muszą być innowacyjne. „Być innowacyjnym” to większa wydajność i efektywność kosztowa, ale także i większa odporność na zakłócenia procesów i elastyczność na zmiany w otoczeniu. „Innowacja” staje się synonimem nowoczesnego biznesu. Tak jest również na rynku lotniczym. Niezależnie od opinii na temat „SESAR”, dzisiaj to przedsięwzięcie, w ogólnym ujęciu, jest motorem innowacyjności dla szerokorozumianego „lotnictwa” w Europie.

Dwa aspekty, o których nie pisze się w oficjalnych publikacjach na temat tego programu, to, po pierwsze, do SESAR można przynieść, zbadać i zweryfikować własny pomysł innowacji. I bynajmniej nie chodzi o „nowe koło”, bo przecież innowacja to często wykorzystanie tego co już mamy tylko w inny, lepszy i efektywniejszy sposób. Ale, oczywiście jest kilka warunków: trzeba wiedzieć co chce się zrobić i musi to być zbieżne, nie inaczej, z kierunkiem modernizacji już nakreślonym (przez SESAR); to pomoże w przekonaniu otoczenia do wartości naszego pomysłu innowacji, oraz… ludzie, otwarci i chcący zmian. Po drugie, SESAR to najszersza i najlepsza platforma ekspercka pozwalająca na poznanie „jak to robią inni”, poglądów i podejścia „innych” do kluczowych aspektów „organizmu” ATM oraz skruszenie stereotypów i dogmatów typu „tego nie da się zrobić” lub „to jest niebezpieczne”. Wystarczy, chcieć…

Źródło: PolskaSKY

Najlepszy Portal Branżowy

bottom of page